«به بهانه سالگرد درگذشت علامه جعفری(ره)»

دور از سیاست و آگاه از سیاست

✍  فضل الله صلواتی

متن مقاله در روزنامه اعتماد

 شخصیت مرحوم علامه جعفری به ‌عنوان یک مبارز سیاسی یا فردی که در مسائل سیاسی دخالت کنند، مطرح نبود، ولی ایشان زیربناهای سیاسی را بیان می‌کردند؛ به ‌خصوص در درس‌های نهج‌البلاغه شان که بسیاری از دانشجویان هم شرکت داشتند و افراد مختلف و گروه‌های مختلفی حضور پیدا می‌کردند؛ به عقیده من برخی مطالب و برداشت‌ها و متونی که تدریس می‌کردند، سیاسی بود. به‌عنوان مثال عهدنامه‌ای که مربوط به دستور حضرت علی^(ع) به مالک اشتر است، تماما سیاسی است. حال وقتی یک استاد و صاحب نظر در زمینه نهج‌البلاغه این درس را بدهد، همه‌اش آموزنده است و دربردارنده اندیشه‌های موفق در زندگی است. در کتاب «حکمت اصول سیاسی اسلام» این عهدنامه را بررسی کرده‌اند و درآن کتاب درباره قدرت، سیاست، حکومت و سلطه بحث‌های مفصلی رابیان کرده‌اند. لذا نمی‌شود گفت که استاد جعفری دور از سیاست بودند یا آگاهی کامل از سیاست نداشته‌اند. حضرت ایشان، پیش از پیروزی انقلاب با شخصیت‌ها و رجال آن دوران هیچ گونه ارتباطی نداشتند و اساسا به دنبال تبیین و بیان اندیشه و حکمت اسلامی در نهج‌البلاغه و قرآن کریم بودند و به کارها زیربنائی اسلامی می‌پرداختند.

بنده پیش از پیروزی انقلاب که در زندان شاه بودم، وقتی برخی از شاگردان ایشان را با من روبه‌رو می‌کردند آن افراد می‌گفتند ما نزد استاد جعفری دروس فلسفی را می‌خواندیم و از محضر ایشان استفاده می‌کردیم؛ البته ساواکی‌ها چون چیزی از مسائل فلسفی سر در نمی‌آوردند بیان می‌کردند که این مطالب بوده است که شما مبارزین را منحرف کرده است! لذا درس‌ها و بحث‌های علامه جعفری باعث آگاهی و روشن شدن تفکر و روحیه بسیاری از افراد اعم از دانشمندان، استادان و دانشجویان می‌شد، بسیاری از شاگردان ایشان نیز در ایام پیش از پیروزی انقلاب اسلامی از مبارزین و انقلابیون موفق بودند.

به انقلابیون علاقه داشت

استاد جعفری به انقلابیون علاقه نشان می‌دادند؛ درخاطرم هست که وقتی برخی از وابستگان به حزب ملل اسلامی از زندان آزاد شده بودند آقا به دیدن آنها رفتند و باعث شدند که آنها تشویق و تقدیر شوند. برخی از زندانی‌ها که در قبل از انقلاب آزاد می‌شدند، ایشان به دیدار آنها می‌رفتند که در کتاب «چراغ فروزان» اسناد ساواک در پرونده ایشان نیز منعکس شده است. در آن کتاب‌ آمده است که شاگردان ایشان همه ضد شاه هستند و حتی پیشنهاد می‌دهند که اتوبوسی را نزدیک خانه ایشان بگذارند و شب دوشنبه‌ای که جلسه علمی در خانه هست همه افراد را دستگیر کنند، ولی بعد به این جمع‌بندی می‌رسند که اگر این کار انجام شود، بحران بزرگی در شهر ایجاد خواهد شد و لذا از این تصمیم منصرف می‌شوند. همچنین در آن کتاب آمده است که چرا آقای جعفری اجازه داده دخترانشان به عقد ازدواج فعالان سیاسی ضدشاه وابسته به نهضت آزادی درآیند. (منظور همسر بنده و همسر مرحوم مهندس عبدالعلی مصحف بود و البته ما وابسته به هیچ گروه و حزبی نبودیم، من ارادت فوق العاده به مرحوم آیت الله طالقانی و مرحوم مهندس بازرگان داشتم). حتی هنگامی که به یزد تبعید بودم برخی از آقایان یزدی‌ها، به صورت جدی یا به شوخی از استاد جعفری پرسیدند: چرا دختران خود را به فرد سیاسی مبارز علیه شاه دادید، که به زندان بروند و تبعید شوند؟ ایشان فرمودند من افتخار می‌کنم که داماد‌های من در راه اسلام و در راه خدا فعالیت می‌کنند و در مسیر انحراف نیستند، برخی از دوستان یزدی سؤال کردند که زحمات فرزندان و همسر آنها به گردن شما افتاد، که ایشان فرمودند: من افتخار می‌کنم که به همین نحو به فرزندان آنها خدمت کنم و نهایت محبت را به آنها ابراز نمایم که فرزندان خودم هستند.

صرفا مشغول فعالیت‌های علمی بود

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی مرحوم استاد جعفری با جدیت بیشتر فعالیت‌های علمی خود را پی گرفتند. همان‌طور که   می‌دانیم از سال‌ها پیش از پیروزی انقلاب، ایشان نقد و تحلیل مفصلی بر مثنوی مولوی نوشته بودند،  از سوی دیگر، از علاقمندان به امام خمینی بودند و با ایشان ارتباط هم داشتند، مرحوم امام نیز به مولوی علاقه‌مند بودند و این علاقه مشترک طبیعتا میان این دونفر کاملا مشهود بود، عده‌ای از ایشان می‌خواستند که در برخی معاهد و یا مراکز محور باشند و سمت مدیریتی داشته باشند، به حضور امام خمینی می‌روند و عنوان می‌دارند من علاقه‌مند هستم کارهای علمی‌ام را ادامه دهم، ایشان اجازه می‌دهند که همچنان به کارهای پژوهشی و تألیف بپردازند و می‌فرمایند: «شما هر چه بگوئید و هر کاری که انجام دهید صحیح است.» و لقب «فیلسوف شرق» را هم به ایشان اعطا کردند. لذا مرحوم استاد هیچوقت به فعالیت‌های اجرایی و سیاسی و حکومتی روی نیاوردند.

تأکید آیت‌الله خامنه‌ای بر عرضه اندیشه‌های علامه

بعد از رحلت استاد جعفری که خانواده استاد به خدمت مقام معظم رهبری رسیدند؛ ایشان نیز سوابق خود با استاد در مشهد و جاهای دیگر را بیان کرده و تاکید کردند که باید آثار ایشان تجدید چاپ شده و دراختیار اهل علم قرار بگیرد. همچنین تاکید داشتند که ضروری است تا اندیشه‌های مرحوم علامه جعفری بیشتر در جامعه امروز عرضه شود.

آرزوی ما این بوده و هست که در میان روحانیت محترم و حوزه‌های علمیه، شخصیت‌هایی چون علامه جعفری، علامه طباطبائی و شهید مطهری بیشتر تربیت شده و ظهور پیدا کنند، چون این چهره‌ها دیگر درمیان ما نیستند؛ امیدوارم که این آرزوی همیشگی ما در جامعه علمی ایران درآینده بیشتر و بهتر محقق شود.

* استاد بازنشسته دانشگاه اصفهان؛ داماد مرحوم علامه فقید محمدتقی جعفری